1. Tam Tòa Thánh Mẫu Là Ai?
Tam Tòa Thánh Mẫu là hệ thống ba vị thánh mẫu cao nhất trong tín ngưỡng Đạo Mẫu Tam Phủ – một tín ngưỡng bản địa lâu đời của người Việt. Ba vị mẫu này đại diện cho ba miền vũ trụ:
-
Thiên Phủ (Trời)
-
Địa Phủ (Đất)
-
Thoải Phủ (Nước)
Việc thờ Tam Tòa Thánh Mẫu thể hiện sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, cầu mong sự phù hộ độ trì cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc, và an lành.
2. Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên (Mẫu Liễu Hạnh)
a. Thân Thế và Truyền Thuyết
Mẫu Đệ Nhất Thượng Thiên hay còn gọi là Mẫu Liễu Hạnh, một trong “Tứ Bất Tử” của văn hóa dân gian Việt Nam. Theo truyền thuyết, bà là con gái thứ hai của Ngọc Hoàng, tên thật là Giáng Tiên, giáng trần ba lần để giúp dân, cứu đời. Bà nổi tiếng qua những câu chuyện như:
-
Sự tích Vân Cát: Mẫu giáng trần tại xã Vân Cát (Nam Định), nơi lập đền thờ chính là Phủ Giày.
-
Ba lần hạ thế: Lần thứ nhất làm người trần, lần thứ hai xuống cứu dân khỏi tai ương, lần thứ ba dạy dân cách làm ăn, thịnh vượng.
b. Ý Nghĩa
Mẫu Liễu Hạnh đại diện cho quyền lực tối cao của trời đất. Việc thờ bà không chỉ cầu xin phúc lộc mà còn nhấn mạnh sự bảo hộ, trừng phạt công bằng của trời cao.
c. Biểu Tượng và Nghi Lễ
-
Trang phục: Mẫu thường mặc áo đỏ – màu của Thiên Phủ.
-
Hình tượng: Bà thường xuất hiện với dáng vẻ uy nghi, trên ngai vàng hoặc đứng giữa các tiên nữ.
-
Lễ lớn: Tiệc chính vào ngày 3/3 âm lịch (Hội Phủ Giày).
3. Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn (Mẫu Sơn Trang)
a. Thân Thế và Truyền Thuyết
Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn còn gọi là Mẫu Tây Thiên, gắn liền với truyền thuyết công chúa La Bình – con gái Vua Hùng. Bà đã khai hoang, mở mang đất đai, dạy dân trồng trọt, săn bắn và sống hòa hợp với thiên nhiên.
Địa danh nổi bật gắn với Mẫu Đệ Nhị là Tây Thiên Cổ Tự (Vĩnh Phúc), nơi dân gian tin rằng bà từng ngự trị.
b. Ý Nghĩa
Mẫu Thượng Ngàn tượng trưng cho rừng núi, đất đai và sự sống tràn đầy. Người dân cầu bà để được mùa, đất đai màu mỡ, vạn vật sinh sôi.
c. Biểu Tượng và Nghi Lễ
-
Trang phục: Áo xanh – màu của núi rừng.
-
Hình tượng: Thường ngồi giữa không gian núi non, xung quanh là thú rừng và cây cỏ.
-
Lễ lớn: Tiệc vào ngày 15/2 âm lịch.
4. Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ (Mẫu Thoải)
a. Thân Thế và Truyền Thuyết
Mẫu Đệ Tam Thoải Phủ là vị mẫu cai quản miền sông nước, thường được dân gian gọi là Thủy Cung Thánh Mẫu. Truyền thuyết kể rằng bà là mẹ của các thần biển, phù trợ cho ngư dân và người sống ở ven biển, giúp họ tránh khỏi sóng to gió lớn.
Nhiều câu chuyện kể rằng Mẫu Đệ Tam từng hiện thân cứu thuyền bè giữa biển khơi hoặc làm phép điều hòa mưa gió.
b. Ý Nghĩa
Bà tượng trưng cho nước – yếu tố sống còn của nền văn minh lúa nước. Việc thờ Mẫu Thoải là mong cầu mưa thuận gió hòa, cuộc sống an khang.
c. Biểu Tượng và Nghi Lễ
-
Trang phục: Áo trắng – màu của nước.
-
Hình tượng: Xuất hiện giữa biển khơi, thường cưỡi rồng hoặc rùa vàng.
-
Lễ lớn: Tiệc vào ngày 10/6 âm lịch.
5. Ý Nghĩa Của Việc Thờ Đạo Mẫu Tam Phủ
Thờ Đạo Mẫu Tam Phủ không chỉ đơn giản là tín ngưỡng mà còn mang đậm giá trị văn hóa – nhân văn:
-
Tâm linh: Cầu mong sự bảo hộ từ các Mẫu cho sức khỏe, tài lộc, gia đạo bình an.
-
Bảo tồn văn hóa: Đạo Mẫu đã được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
-
Tinh thần hòa hợp thiên nhiên: Tôn vinh thiên nhiên, nhắc nhở con người sống thuận theo quy luật tự nhiên.
-
Vai trò người phụ nữ: Đề cao hình ảnh người phụ nữ Việt Nam với đức tính kiên cường, nhân hậu.
6. Những Điều Cần Lưu Ý Khi Thờ tượng Tam Tòa Thánh Mẫu
-
Vị trí ban thờ:
-
Mẫu Đệ Nhất đặt cao nhất, trung tâm ban thờ.
-
Mẫu Đệ Nhị đặt bên trái (từ ngoài nhìn vào).
-
Mẫu Đệ Tam đặt bên phải.
-
-
Lễ vật:
-
Hoa tươi (sen, hồng…), quả sạch, trầu cau, bánh kẹo.
-
Nước sạch, rượu nếp, xôi chè.
-
Hạn chế đồ mặn, nhất là trong lễ lớn.
-
-
Tâm linh và hành lễ:
-
Giữ sự thành tâm, ăn mặc chỉnh tề, sạch sẽ.
-
Tránh nói tục, cười đùa nơi thờ tự.
-
Dọn dẹp ban thờ thường xuyên, nhất là trước những dịp lễ.
-
-
Phong thủy:
-
Ban thờ nên đặt nơi trang trọng, yên tĩnh.
-
Không nên đặt gần khu vực xú uế hoặc lối đi lại nhiều.
-
Kết Luận
Tam Tòa Thánh Mẫu là biểu tượng linh thiêng gắn liền với đời sống tâm linh của người Việt. Việc thờ cúng không chỉ mang ý nghĩa cầu phúc, cầu an mà còn là cách gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống. Hiểu rõ về từng vị mẫu và nghi lễ thờ tự sẽ giúp gia chủ thờ cúng đúng cách, đạt được sự may mắn và hạnh phúc trọn vẹn.
